Ўзбекистон Республикасидаги алоҳида эҳтиёжли болалар учун инклюзив таълим

2016 йилнинг 21-22 сентябрь кунлари ҳукумат вакиллари, Ўзбекистон Республикасидаги Европа Иттифоқи Делегацияси вакиллари, халқаро донор ҳамжамияти, Тошкент, Наманган, Самарқанд, Сурхандарё ва Хоразм вилоятларидан экспертлар ва мутахассислар, ҳамда лойиҳа фаолиятига жалб этилган алоҳида эҳтиёжли болалар ва уларнинг ота-оналари иштирокида “Ўзбекистонда алоҳида эҳтиёжли болалар учун инклюзив таълим” лойиҳасининг марказий даражадаги нуфузи” номли якуний конференцияси бўлиб ўтди.

Ўзбекистонда инклюзив таълим ривожланиш истиқболлари хақида Халқ таълими вазирининг ўринбосари Дилшод Кенжаев тақдимот билан сузга чиқди. Тақдимот жараёнида айтиб утганидек, лойиха доирасида 907та алоҳида эҳтиёжли бола 27 пилот мактаблари ва 27 пилот болалар боғчаларида умумтаълим тизимига жалб қилинган бўлиб, шу билан бирга лойиҳадан фойда олган болаларнинг умумий сони 1500тани ташкил этди.

Иклюзим таълимнинг хукукий асослари хакида Республика болалар ижтимоий мослашуви марказининг Болаларнинг ҳуқуқий муаммоларини ўрганиш бўлими бошлиғи, лойиханинг хуқуқий масалалар бўйича эксперт Юлдузхон Умарбекова сўзлаб берди.

Ўзбекистонда болалар ҳуқуқлари миллий ҳуқуқнинг турли соҳаларида қабул қилинган қонун ҳужжатлари нормалари билан ҳимоя қилинади. Масалан, 2007 йили “Бола ҳуқуқлари кафолатлари тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни қабул қилинди. Қонунда соғлиқни сақлаш, таълим, ижтимоий таъминот ва ҳар томонлама ривожланиш соҳаларида болалар ҳуқуқларининг кафолатлари белгилаб берилди. Ушбу қонунда ижтимоий жиҳатдан ҳимояга муҳтож ва махсус эҳтиёжга эга болалар ҳуқуқларининг кафолатларига алоҳида урғу берилди.

Республика болалар ижтимоий мослашуви маркази директори Василя Алимова Лойиҳани марказий даражада амалга ошириш мобайнида эришилган инклюзив таълим соҳасидаги муҳим ютуқлар буйича такдимот билан сузга чикди. Жумладан, асосий натижалардан бири бу Ўзбекистонда инклюзив таълим бўйича узоқ муддатли Миллий  стратегия лойиҳаси  ва 2016- 2018 йиллар учун мўлжалланган Тадбирлар режаси бўлиб, улар миллий ва  халқаро ҳамкорлар билан кенг муҳокама қилинди, ҳамда Ҳукумат даражасида Стратегияни тасдиқлаш бўйича  кейинги амалий қадамлар аниқлаб олинди.

Европа Иттифоқи мамлакатларидан келган халқаро экспертлар иштирокида ишлаб чиқилган Стратегия лойиҳаси Ўзбекистон Республикасида таълимнинг инклюзив тизимини такомиллаштириш учун асос яратади, ва бу ўз  навбатида ҳар бир болага, унинг жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий ҳолати, жимоний ва руҳий  ривожланишидан қатъи назар, таълим олишдаги алоҳида эҳтиёжларига мослаштирилган сифатли таълим олиш учун  тенг ҳуқуқлиликни таъминлайди.

Ўзбекистонда ўқитувчилар ва тарбиячиларнинг салоҳиятига асосланган ҳолда педагогларни инклюзив таълим  бўйича тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш буйча Лойиҳа раҳбари Стефания Алишаускене сўзлаб берди.  Жумладан, ушбу йўналишда лойиха доирасида инклюзив амалиётни Ўзбекистон таълим тизимига тадбиқ этиш  мақсадида педагогларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш бўйича 3та ўқув модуллари  ишлаб чиқилди ва тасдиқланди.

Бундан ташқари, тадбирда бир қатор халқаро ва миллий экспертлар лойиханинг қуйидаги натижаларини ўз

тақдимотларида айтиб ўтдилар:

   - Тиббий, психологик ва педагогик комиссия аъзолари ва педагогик ходимларнинг 1350таси таълим  соҳасида инклюзив хизматлар кўрсатиш бўйича ўқитилди;
   - Бешта пилот Ресурс марказлари ташкил этилган бўлиб, улар алоҳида эҳтиёжли болалар ва уларнинг  оилаларига, ҳамда инклюзив хизматларни ишлаб чиқиш ва уларни тадбиқ этишга жалб этилган экспертларга   2000дан зиёд хизматлар кўрсатди;
   - Ўзбекистонда жамоатчиликнинг алоҳида эҳтиёжли болаларнинг ижтимоий ва таълимдаги инклюзияси  масалалари ҳақидаги хабардорлигини ошириш мақсадида   150дан ортиқ мақолалар чоп этилди, 11та  теледастурлар ва 24та радиодастурлар эфирга узатилди;
   - Лойиҳанинг учта тилда яратилган www.inclusive-education.uz веб-саҳифаси муваффақиятли ишламоқда,  уни кўздан кечирганларнинг умумий сони 110 мингга етди. 
   - Лойиҳанинг 8та бюллетени, ҳамда инклюзив таълим тамойиллари ҳақида маълумот берувчи 5та рисоласи  чоп этилди.

Шунингдек, тадбирда пилот мактаби ўқитувчилари ўқув жараёнига тадбиқ этилган инклюзив тажрибалари,  алоҳида эҳтиёжли болаларнинг ютуқлари, ҳамда Ўзбекистонда инклюзив таълим йўлидаги кейинги қадамлар  буйича такдимотлар эшитилди.

Инклюзив таълим ҳамма болалар учун, шу жумладан маҳсус эҳтиёжга эга бўлган болалар учун,  турли хилдаги талабларини ҳисобга олган ҳолда тенг таълим олиш имкониятини яратишга қаратилган.  Инклюзив таълим тамойиллари ҳар бир бола таълим олиш ҳуқуқига эга эканлиги,  ҳамда у тегишли билимлар даражасини эгаллаб, бу даражани тутиб туриш имкониятига эга бўлиши лозимлигини бош  ўринга қўяди. Таълим соҳасида махсус эҳтиёжларга эга шахслар оддий мактабларда ўқиш имкониятига эга  бўлишлари керак. Оддий умумтаълим мактаблари аввалам бор болаларнинг махсус эҳтиёжларини қаноатлантира  оладиган педагогик методларга асосланган шарт-шароитларни яратиб беришлари лозим.

Маълумот учун:

”Ўзбекистоннинг алоҳида эҳтиёжли болаларини инклюзив таълим олиш” лойиҳаси  Европа иттифоки томонидан молиялаштирилмокда. Лойиҳа ўз фаолиятини уч асосий йўналишда 5 географик ҳудудда  – Тошкент шаҳар, Самарқанд вилояти, Наманган вилояти, Хоразм вилояти, Сурхондарё вилоятларида 2014 йил  март ойидан 2016 йил октябр ойигача олиб боради. Лойиҳанинг асосий шериклари Республика болаларнинг  ижтимоий мослашуви маркази (РБИММ) ва Ўзбекистон Республикаси халқ таълими вазирлиги ҳисобланади.

Лойиха Узбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги,  Соглиқни сақлаш вазирлиги, Молия вазирлиги,  бир қатор нодавлат ташкилотлар ва фуқаролик жамияти гуруҳлари билан бирга алоҳида эхтиёжли болаларга,  уларнинг оила аъзоларига, дўстларига,  ҳамда ўқитувчилар ва ўқув ходимларга хар томонлама кўмак кўрсатиш мақсадида ўзфаолиятини амалга оширган.

“Ўзбекистоннинг алоҳида эҳтиёжли болаларини инклюзив таълим олиши” лойиҳасининг офиси Республика Болалар ижтимоий мослашуви маркази, Тошкент шаҳар, Абдулла Қаҳҳор кўчаси, 34-уй   тел: (+99890) 980-59-85 Эл.почта:inklyuzivnoe.obrazovanie@hd-ie.com

Европа Иттифоқи Делегацияси  ҳамда ҳамкорлик масалалари бўйича қўшимча маълумот олиш учун  лойиҳалар менеджери Акмал Рустамовга мурожаат қилишингизни сўраймиз.  Хамкорлик масалалар бўйича бўлим (тел. 1201601/02/03 доп. 117, email:Akmal.RUSTAMOV@eeas.europa.eu)